Tanımanın İptali Davası
Dünyaya gelen çocuk ile ana ve babası arasındaki bağlantı soy bağıdır. Türk Medeni Kanunu uyarınca soybağı çeşitli şekillerde kurulabilir. Ana ile soybağı farklı bir şekilde kurulurken baba ile farklı bir şekilde kurulmaktadır. Tanıma da baba ile çocuk arasında soybağı kurulma yollarından biridir. Baba ile soybağı çocuğun annesiyle evlilik, babalık davası ve tanıma yoluyla kurulabilir. Bu yazımızda tanımaya ve tanımanın iptali davasına ilişkin bilgiler vereceğiz. Detaylı bilgi için Aile Hukuku Avukatı ile iletişime geçebilirsiniz.
Tanıma Nedir ?
Türk medeni kanunumuz uyarınca tanıma, çocuk ile baba arasında soybağı ilişkisi kuran bir imkandır. Çocuğun anasıyla soybağının kurulması için doğum yeterli iken baba ile soybağı kurma hususu biraz karmaşık bir hal alabilir. Çocuğun başka bir erkekle soybağı ilişkisi yoksa evlilik dışı meydana gelmiş çocuğun babasının onu tanıması mümkündür. bu bağlamda tanıma, tek taraflı irade beyanıdır. Çocuğu tanıyan erkeğin tek taraflı irade açıklamasıyla tanıma hüküm ifade edecektir. Tanımanın herhangi birine yöneltilmesine gerek dahi yoktur. Bu bağlamda çocuğun veya anasının rızası olmaksızın dahi biyolojik baba çocuğu tanıyabilir.
Tanımanın Şartları
Tanımanın hukuken sonuç doğurabilmesi için aranan şartlar vardır. Bunlar;
- Tanıyanın baba olması
- Çocuğun başka bir erkekle soybağının olmaması yani nesepsiz olması
- Tanıma işleminin bizzat baba tarafından yapılması
Tanıma Nasıl Yapılır ?
Tanıma çeşitli şekillerde söz konusu olabilir. Kanun koyucu tanımanın geçerli olacağı halleri kanunda saymıştır. Bunlar;
- Tanımanın nüfus memuruna başvurularak yapılması
- Tanımanın mahkemeye yazılı olarak başvurularak yapılması
- Tanımanın resmi senette beyanla yapılması
- Tanımanın vasiyetnamede beyanla yapılması
Tanımanın İptali Nedir ?
Tanıma, iptal edilebilir bir işlemdir. Tanımanın iptali, tanımanın butlanından farklıdır. Tanımanın butlanında tanıma işlemi hükümsüz iken tanımanın iptalinde geçerli bir tanımanın iptal edilmesi söz konusudur. Tanımanın iptali davası açarak tanıma işlemini iptal edebilirsiniz. tanımanın iptali sadece mahkeme kararıyla mümkündür. tanıma tek taraflı irade beyanıyla kurulabilirken iptali için mahkeme kararı gerekmektedir. tanımanın iptali kararı kesinleştiğinde tanıma geçmişe etkili olarak ortadan kalkacaktır yani sanki hiç kurulmamış gibi olacaktır.
Tanımanın İptali Davası Şartları
Tanımanın iptali davası için kanunen aranan birtakım şartlar bulunmaktadır. bunlar;
1.Geçerli bir tanımanın bulunmaması
Tanımanın butlanı sebepleri varsa bu durumda tanımanın iptali değil tanımanın hükümsüzlüğü davası açılmalıdır. Tanıma geçerli bir şekilde yapılmışsa iptali söz konusu olabilir. Geçerli olmayan bir tanımanın iptalinde hukuki yarar yoktur.
2.Davanın yetkili kimseler tarafından açılması
Tanımanın iptali davasını herkes açamaz. Tanımanın iptali davasını açabilecek kişiler; ana, çocuk ve çocuk ölmüşse altsoyu, cumhuriyet savcısı, ahzine ve diğer ilgililerdir.
Tanımanın İptali Sebepleri
Tanımanın çeşitli gerekçelerle iptali sağlanabilir. Bunlar,
- Tanımanın irade sakatlığı sebebiyle iptali
Tanıyanın kendisi de bu tanımanın iptalini isteyebilir. Tanıyan yanılma, aldatma veya korkutma iddiasına dayanarak tanımanın iptali davası açabilir.
- Tanıyanın genetik baba olmaması sebebiyle iptal davası
Tanıyanın genetik baba olmaması gerekçesiyle tanımanın iptali davasının sıklıkla açıldığı gözlenmektedir. Bu gerekçeyle özellikle ana, çocuk, çocuk ölmüşse altsoyu, cumhuriyet savcısı ve diğer ilgililer dava açabilir. Tanımanın iptali davasında davacı, tanıyanın baba olmadığını ispat etmekle yükümlüdür. Bu bağlamda ispat yükü davacı üstündedir. DNA testleri ispat bakımından oldukça süreci kolaylaştırmaktadır.
Sıkça Sorulan Sorular
Tanımanın iptali davası nerede açılır ?
Bu dava taraflardan birinin dava veya doğum sırasındaki yerleşim yerinin asliye hukuk mahkemesinde açılır.
Tanımanın iptali davası ne zaman açılır ?
İlgili kanun maddesi uyarınca tanıyanın dava hakkı, iptal sebebinin öğrenildiği veya korkunun etkisinin ortadan kalktığı tarihten başlayarak bir yıl ve her halde tanımanın üzerinden beş yıl geçmekle düşer. İlgililerin dava hakkı, davacının tanımayı ve tanıyanın çocuğun babası olmayacağını öğrendiği tarihten başlayarak bir yıl ve her halde tanımanın üzerinden beş yıl geçmekle düşer.
Çocuk ne zaman tanımanın iptali davası açabilir ?
Çocuk, ergin olduktan bir yıl geçmeden dava hakkını kullanmalıdır.
Tanımanın iptali davasıyla beraber babalık davası da açılabilir mi ?
Hayır, tanımanın iptali davası sonuçlanmadan babalık davası dinlenemez.
Tanıma iptal olunca çocuğun soyadına ne olur ?
Tanımanın iptaliyle birlikte çocuğun soyadı eski haline döner.
Tanımanın iptali davası kararına karşı dava yolu açık mı ?
Eveti kararı istinaf ve temyiz ettirmeniz mümkündür.
Yargıtay Kararlarından Örnek Alıntılar
“TMK’nun 300. maddesine göre, Tanıyanın dava hakkı, iptal sebebinin öğrenildiği veya korkunun etkisinin ortadan kalktığı tarihten başlayarak bir yıl ve her hâlde tanımanın üzerinden beş yıl geçmekle düşer. İlgililerin dava hakkı, davacının tanımayı ve tanıyanın çocuğun babası olamayacağını öğrendiği tarihten başlayarak bir yıl ve her hâlde tanımanın üzerinden beş yıl geçmekle düşer. Çocuğun dava hakkı, ergin olmasından başlayarak bir yıl geçmekle düşer. Yukarıdaki süreler geçtiği hâlde gecikmeyi haklı kılan sebep varsa, sebebin ortadan kalkmasından başlayarak bir ay içinde dava açılabilir.” 8. Hukuk Dairesi 2017/7142 E. , 2018/9420 K.
“Tanıyanın dava hakkı, iptal sebebinin öğrenildiği veya korkunun etkisinin ortadan kalktığı tarihten başlayarak bir yıl ve herhalde tanımanın üzerinden beş yıl geçmekle düşer (TMK.md.300/1). Davacı, 02.10.1998 doğumlu E.. D..’i 05.08.1999 tarihli tanıma senedi ile tanımış, tanımanın iptaline ilişkin bu dava ise 5 yıllık süre geçtikten sonra 19.01.2006 tarihinde açılmıştır. Gecikmeyi haklı kılan bir sebepte iddia ve ispat olunmamıştır (TMK.md.300/son). Mahkemece res’en gözetilecek olan bir yıllık hak düşürücü süre geçtikten sonra açılan davanın reddine karar verilmesi gerekirken yazılı şekilde hüküm kurulması usul ve yasaya aykırıdır.” 2. Hukuk Dairesi 2010/6778 E. , 2010/10856 K.
“Kamu düzeni ile yakından ilgili olan tanımanın iptali davalarında, Türk Medeni Kanunu’nun 284. maddesinde belirtilen koşullar saklı kalmak kaydıyla, Hukuk Muhakemeleri Kanunu uygulanır. Hukuk Muhakemeleri Kanununun 292/1. maddesinde, uyuşmazlığın çözümü bakımından zorunlu ve bilimsel verilere uygun olmak ve ayrıca sağlık yönünden bir tehlike oluşturmamak şartıyla, herkesin soybağının tespiti amacıyla vücudundan kan veya doku alınmasına katlanmak zorunda olduğu, haklı bir sebep olmaksızın bu zorunluluğa uyulmaması halinde hâkimin incelemenin zor kullanılarak yapılmasına karar vereceği hükmü bağlandığından, mahkemece sözkonusu hüküm çerçevesinde tanımanın iptali iddiası ile ilgili olarak davaya konu her iki çocuk yönünden DNA araştırması yaptırılıp, alınacak rapor da gözetilerek oluşacak sonuca göre karar verilmesi gerekirken, eksik araştırma ve inceleme ile davanın reddine karar verilmesi doğru görülmediğinden; Bölge Adliye Mahkemesinin istinaf isteminin esastan reddine dair kararı kaldırılarak, İlk Derece Mahkemesi kararının bozulmasına karar vermek gerekmiştir.” 8. Hukuk Dairesi 2019/5511 E. , 2021/4230 K.