Evlat Edinme ve Evlat Edinme Şartları
Evlat edinme pek çok hukuk düzeni içinde yer almaktadır. Özellikle toplum içinde anne-babasız kalmış çocukların bir aile hayatına adapte edilmesi başta olmak üzere pek çok toplumsal ve hukuksal nedenden ötürü evlat edinme önemli bir kurum haline gelmiştir. Çocuğu olmayan ailelerin evlat özleminin de giderilmesi ve ebeveynlik duygusu yaşamalarına imkan sağlaması açısından da evlat edinme müessesesi önemli bir nitelik kazanmıştır. Evlat edinme kurumunun en önemli amacı ise çocukların üstün yararına hizmet etmektir.
Evlat Edinme Nedir ?
Evlat edinme en genel tanımıyla evlat edinen ile evlat edinilen arasında kurulan suni bağı ifade etmektedir. Evlat edinme ilişkisi kural olarak Türk Medeni Kanunu uyarınca mahkeme kararı ile kurulabilir. Evlat edinme bağı yine ancak mahkemeye kararıyla kaldırılabilir. Evlat edinme bir nevi aile hukuku sözleşmesi niteliğindedir. Evlat edinme ilişkisi kimsesiz çocukları topluma kazandırmada büyük bir araç olmaktadır. Ancak evlat edinme süreci oldukça karmaşık bir süreçtir. Evlat edinmek için sağlanması gereken bazı koşullar bulunmaktadır.
Evlat Edinme ve Koruyucu Aile Farkı
Evlat edinme uygulamada bazen koruyucu aile müessesi ile karıştırılmaktadır. Bu iki kurum birbirinden farklıdır. Koruyucu aile uygulamasında çocuğun korunması esas alınır. Bu kurumun amacı çocuğun güvenliğini sağlamaktır. Hukukumuzda çocuğun bedensel ve zihinsel gelişmesi tehlikede bulunur veya çocuk manen terk edilmiş halde kalırsa hakim, çocuğu ana ve babadan alarak bir aile yanına veya bir kuruma yerleştirebilir. Çocuğun aile içinde kalması ailenin huzurunu onlardan katlanmaları beklenemeyecek derecede bozuyorsa ve durumun gereklerine göre başka çare de kalmamışsa, ana ve baba veya çocuğun istemi üzerine hakim aynı önlemleri alabilir. Ana ve baba ile çocuğun ödeme gücü yoksa bu önlemlerin gerektirdiği giderler Devletçe karşılanır.
Evlat Edinme ve Şartları
Belirtmek gerekir ki, evlat edinme süreci oldukça titiz işlemektedir. Evlat edinmek için aranan şartlar vardır. Bu şartların bazıları evlat edinene ilişkin olup bazıları ise evlat edinilen hakkındadır. TMK ile evlat edinilenin küçük, ergin veya engelli olmasına göre birtakım şartlar öngörülmüştür. Ergin veya kısıtlı kişiler küçüklere nazaran daha kolay şekilde evlat edinme şartlarına tabidir. Bu süreçte tarafların rızası da oldukça önemlidir.
1. Küçüklerin Evlat Edinme Şartları
Küçüklerin evlat edinme şartları en genel haliyle;
- Küçüğün ergin olmaması
Kural olarak bir küçüğün evlat edinilebilmesi için on sekiz yaşını doldurmamış olması gerekmektedir. Bunun yanı sıra küçüğün evlenme yoluyla ya da mahkeme kararıyla ergin olmamış olması da aranmaktadır. Ancak evlat edinme başvurusu sırasında bu kişi küçük ise ancak başvurudan sonra ergin olmuşsa aranan diğer şartlar önceden gerçekleşmiş olmak şartıyla küçüklerin evlat edinilmesine ilişkin hükümler uygulanacaktır. Bunun pratik önemi küçüklerin evlat edinilmesinin erginlerin evlat edinilmesine nazaran daha kolay olmasıdır.
- Küçüğün bakım ve ihtiyaçlarının en az 1yıl süreyle evlat edinecek kişiler tarafından karşılanması
Evlat edinmek isteyenler evlat edinmek istedikleri küçüğü en az 1 yıl süreyle bakmış ve eğitmiş olmalıdır. Bu bakma ve eğitme ise evlat edinme maksadıyla yapılmalıdır. Bu süreç tarafların birbirlerini daha iyi tanımaları için öngörülmüştür.
- Evlat edinmenin küçüğün yararına olması
Tüm düzenlemelerde çocuğun üstün yararı esastır. Tüm şartlar tamamlansa bile bu evlat edinme ilişkisinde küçüğün yararı yoksa mahkeme evlat edinme başvurusunu olumlu karşılamak zorunda değildir. Çocuğun gerek fiziksel gerek ruhsal gerek sosyal gerek ekonomik hayatı bakımından bu evlat edinme ilişkisi onun yararına olmalıdır. Örneğin, çok fakir bir aileye evlatlık verilmek onun yararına hizmet etmeyecektir.
- Evlat edinenin varsa diğer çocuklarının yararını zedelememesi
Evlat edinme kurumu sadece çocuğu olmayanlara özel değildir. Çocuğu olan kişiler de evlat edinmek isteyebilir. Ama çocuğu olan kişilerin evlat edinebilmeleri için kendi çocuklarının bu evlatlık ilişkisinden olumsuz etkilenmemeleri aranır. Uygulamada özellikle altsoyundan mal kaçırmak gibi sebeplerle evlat edinme işlemlerine girişildiği gözlenmekte olup bu şart bu durumu engelleme amacı taşımaktadır.
- Küçüğün başkası tarafından evlat edinilmemiş olması
Evlat edinilen bir küçüğün tekrar başka bir aileye evlat edindirilmesi mümkün değildir.
- Küçüğün rızası
Kural olarak küçük, ayırt etme gücüne yani temyiz kudretine sahipse bu durumda rızası olmadan evlat edinilemez. Küçüğün rızasının gerekli olmadığı durumlar onun ayırt etme gücüne henüz kavuşmadığı zamanlara aittir. Küçüğün fiziksel ve psikolojik gelişime göre ayırt etme gücünün olup olmadığı saptanarak rızasının gerekliliği sorgulanabilir. Uygulamada özellikle 11 yaş ve üstü küçüklerin rızası aranmaktadır.
- Küçüğün anne ve babasının rızası
Küçük temyiz kudretine sahip olsa da anne ve babasının rızası alınmalıdır. Onların rızası olmadan evlat edinme prosedürü tamamlanamaz. Rıza birlikte verilir. Aile mahkemesinde anne ve babanın rızası aranır. Çocuğun doğumundan altı hafta geçmedikçe rıza verilemez.
- Vesayet dairelerinin izin ve onayı
Küçük vesayet altındaysa vesayet dairelerinin izni aranacaktır.
- Evlat Edinmek isteyen kişi 30 yaşını tamamlamış olmalıdır.
Evlat edinmek için ana baba olacak yaşta olmak gerekir. Bu yaş sınırı 30 olarak belirlenmiştir. Evlat edinmek isteyen kişi evli ise diğer eşin 30 yaş sınırını doldurması aranmaz.
- Evlat edinen ile evlatlık arasında en az 18 yaş fark olmalı.
Her iki eş de evlatlıktan 18 yaş büyük olmalıdır.
2. Ergin ve Kısıtlıların Evlat Edinilmesi
Küçüklerin yanı sıra erginlerin yani 18 yaşını tamamlamış kişilerin ve kısıtlanmış kişilerin de evlatlık verilmesi mümkündür. aranan şartlar;
- Ergin veya kısıtlının rızası olmalı.
- Evlat edinecek kişinin altsoyu bu evlat edinmeye onay vermeli.
- Evlat edinme sebeplerinden biri var olmalıdır. Bu sebepler;
- Bedensel veya zihinsel engeli sebebiyle sürekli yardıma muhtaç kişi evlat edinilmek isteniyorsa evlat edinen en az 5 yıl bu kişiyi gözetmelidir.
- Evlat edinilen en az 5 yıl evlat edinmek isteyen aileyle yaşamalıdır.
Evlilerin Birlikte Evlat Edinmesi
Türk hukuku uyarınca evlat edinme evli eşlerin hakkıdır. Eşlerine evlat edinebilmeleri için;
- Eşlerden birinin 30 yaşını tamamlamış olması
- Eşlerin en az 5 yıldır evli olması
gerekmektedir. Bu şartların aranma sebebi evlatlığa gerekli aile ortamını oluşturmaktır. Eşlerin evliliği resmi olmalıdır.
Tek Başına Evlat Edinme
Kural olarak eşler birlikte evlat edinse de bazı durumlarda tek başına evlat edinmek de mümkündür. Bu haller;
- Bir eşin diğer eşin çocuğunu evlat edinmesi
- Evli kişinin tek başına evlat edinmesi
- Bekar kişinin tek başına evlat edinmesi
Bekarların evlat edinmesi için 30 yaşını tamamlaması gerekir.
Sıkça Sorulan Sorular
İmam nikahlı evliyim, eşimle birlikte evlat edinebilir miyim ?
Eşlerin birlikte evlat edinebilmesi için resmi şekilde evli olmaları gerekir. Diğer evlat edinme türlerine bakabilirsiniz.
Evlat edinme başvurusu nereye yapılır ?
Evlat edinecek kişinin yaşadığı yerin aile mahkemesine başvurabilirsiniz.
Evlat edinme süreci ne kadar sürer ?
Bu süreç aranan şartların tamamlanmasından sonra evlat edinme davası açılıp bir iki ay içerisinde tamamlanabilir.
Yargıtay Kararlarından Örnek Alıntılar
“4721 sayılı TMK’nin “Birlikte evlât edinme” başlıklı m. 306’da eşlerin, ancak birlikte evlât edinebilecekleri, evli olmayanların birlikte evlât edinemeyecekleri ana kural olarak belirlenmiş, eşlerin birlikte evlât edinme zorunluluğunun istisnalarından birisi, maddenin ikinci fıkrasında düzenlenmiş ve eşlerden birinin, en az iki yıldan beri evli olmaları veya kendisinin otuz yaşını doldurmuş bulunması koşuluyla diğerinin çocuğunu evlât edinebileceği hükme bağlanmıştır. Yani bir eşin, diğerinin çocuğunu evlat edinmesi birlikte evlat edinme ana kuralı kapsamında kabul edilmiş olup, m. 307’de düzenlenen tek başına evlat edinme ve diğer eşin sürekli olarak ayırt etme gücünden yoksun olması ve sayılan diğer hallerle sınırlı olarak tek başına evlat edinmenin istisnaları kapsamında değerlendirilmemiştir.” 2. Hukuk Dairesi 2021/5709 E. , 2022/2228 K.
“Evlat edinme başvurusundan sonra evlat edinenin ölümü veya ayırt etme gücünü kaybetmesi, diğer koşullar bundan etkilenmediği takdirde evlat edinmeye engel olmaz (TMK.m.315/2). Buna göre, evlat edinme başvurusunda bulunan davacının ölümü, kural olarak davayı konusuz hale getirmez. Evlat edinenin ölümü, evlat edinmeye ilişkin diğer şartları etkiliyorsa evlat edinmeye karar verilemeyecektir. Kanuna göre, evlat edinmeye ancak evlat edinen ile edinilenin dinlenmelerinden sonra karar verilir (TMK.m.316/1). Şu halde, karardan önce evlat edinenin ve edinilenin mahkemece dinlenmiş olması zorunludur. Dava 02.09.2019 tarihinde açılmış, evlat edinme başvurusunda bulunan davacı, dava açıldıktan sonra mahkemece dinlenilmeden 27.10.2019 tarihinde vefat etmiştir. Bu durumda evlat edinme başvurusunda bulunan davacının mahkemece dinlenmesi olanağı kalmamıştır. Öyleyse, davanın bu sebeple reddi gerekirken, “Bakım şartının gerçekleşmediğinden” bahisle reddedilmesi doğru değil ise de, verilen ret kararı açıklanan sebeple sonucu itibarıyla doğru olduğundan gerekçenin bu şekilde düzeltilerek hükmün onanmasına karar verilmesi gerekmiştir.” 2. Hukuk Dairesi 2022/5465 E. , 2022/6032 K.
“Olayda, mahkemece verilmiş bir evlat edinme kararı bulunmamaktadır. Kastamonu 1. Noterliğince 13.3.2002 tarihinde düzenlenen Evlat Edinme Sözleşmesi, sözleşmenin yapıldığı tarihte yürürlükte olan 4721 sayılı Türk Medeni Kanununun evlat edinmeye ilişkin hükümleri, özellikle evlat edinmenin mahkemece verilecek bir kararla gerçekleşeceğine dair 315. maddesinde yer alan hüküm karşısında hukuki sonuç doğurmaz. Noter sözleşmesi yok hükmündedir. Ortada, hukuken geçerli biçimde oluşmuş bir evlat edinme İlişkisi bulunmamaktadır. Davalının bu sebeple kabulü ile evlatlık ilişkisinin yokluğunun tespitine karar verilmesi gerekirken, yazılı şekilde hüküm tesisi doğru görülmemiştir.” 2. Hukuk Dairesi 2005/2051 E., 2005/4999 K.